در بسیاری از موارد دیده شده است باغداران پس از پایان فصل تابستان و بعد از برداشت، درختان باغ خود را تا آغاز فصل بهار به حال خود رها می کنند و می پندارند که دیگر نیازی به آبیاری پاییزه باغ نمی باشد. در حالی که حفظ رطوبت خاک در فصل پاییز برای ادامه حیات درختان در فصل های بعدی بسیار مهم می باشد.
حال ما باید بدانیم درختان ما چرا در فصل پاییز به آبیاری نیاز دارند؟ دوره های آبیاری در فصل پاییز چگونه است؟ چگونه زمان قطع آبیاری در فصل پاییز تعیین می شود؟ برای یافتن جواب این سواٌلات به مطالعه مقاله زیر می پردازیم.
اهمیت آبیاری پاییزه درختان:
آبیاری در فصل پاییز برای حفظ سلامتی درختان در فصل زمستان و بهار بسیار مهم و حیاتی می باشد. برخلاف تصور مردم، فصل پاییز فرصتی برای رشد ریشه ها می باشد. زیرا در طول فصل تابستان ریشه ها مواد غذایی را از خاک به سمت اندام های هوایی انتقال می دهند. با این حال پس فصل پاییز که برداشت انجام شده است، شرایطی ایده آل برای رشد ریشه است.
با آبیاری پاییزه درختان برای فصل زمستان آماده می شوند، زیرا نشان داده شده است با جریان آب در خاک، ریشه شروع به ذخیره آب و مواد مغذی در خود می کند تا بتواند در ابتدای فصل بهار انرژی لازم برای حفاظت از جوانه های رویشی و زایشی را داشته باشد.
از طرفی دیگر به خواب رفتن درختان نیازمند انرژی برای تولید هورمون های دخیل در خواب می باشد که این انرژی توسط آبیاری ریشه در فصل پاییز تامین می گردد تا ریشه بتواند از طریق جذب آب و مواد مغذی انرژی لازم را کسب نماید. بنابراین برخلاف تصور عموم درختان در دوره خواب نمی میرند، بلکه زنده و فعالیت متابولیکی خود را دارند ولی میزان آن در مقایسه با فصل های دیگر کمتر و محل انجام آن در ریشه متمرکز شده است.
بسیاری از میکرو اورگانیسم ها و جانداران ریز موجود در خاک برای زندگی و ادامه ی حیات نیاز به یک رطوبت نسبی دارند، در صورت مهیا نبودن شرایط محیطی ممکن است جمعیتشان بسیار کاهش پیدا کند.
روش آبیاری پاییزه درختان:
آبیاری باید در قسمت سایه انداز درختان جایی که محل فعالیت بیشترین ریشه های تارهای کشنده که جذب آب و مواد غذایی را انجام می دهند، صورت گیرد. نکته ی قابل توجهی که وجود دارد آب را رسانای گرما و انتقال دهنده آن می توان محسوب کرد، بنابراین اگر در فصل پاییز درختان آبیاری نشوند، در آن صورت در فصل زمستان بر اثر هوای خشک (کم آبی) و سرد ریشه ها بسیار حساس و آسیب پذیر خواهند بود و دچار تنش کم آبی و سرما خواهند شد این باعث می شود درخت در زمان کوتاهی در فصل بهار خشک و از بین رود.
بنابراین اگر درختان قبل از اولین یخبندان آبیاری شوند، در برابرخسارت سرمازدگی در امان خواهند بود. گزارش شده است درختانی که تحت استرس ناشی از کم آبی و خشکی در فصل پاییز بودند بیشتر در برابر هجوم آفات به ویژه حشرات پوست خوارها و انواع شانکرها در فصل بهار شده اند.
دفعات آبیاری در پاییز:
تعداد دفعات آبیاری در فصل پاییز به اندازه فصل تابستان نمی باشد اگر به مدت 10 تا 14 روز بارندگی صورت نگرفت (بستگی به شرایط اقلیمی منطقه دارد.)، باغات باید آبیاری شوند تا شرایط برای رشد ریشه و ذخیره انرژی برای ادامه حیات در فصل بعدی فراهم آید. اگر بافت خاک سبک و شنی است و زهکشی خوبی دارد در دو بار در ماه آبیاری کافیست ولی اگر بافت خاک سنگین و رسی و زهکشی نامناسبی دارد یک بار در ماه در فصل پاییز آبیاری بهتر است صورت گیرد.
در این میان درختان همیشه سبز مانند مرکبات، سوزنی برگان و نهال های یک یا دو ساله نسبت به سایر درختان نیازمند توجه بیشتری به آبیاری در طول فصل پاییز برای رشد ریشه دارند تا فصل بهار را بتوانند با انرژی بیشتری آعاز کنند. در باغاتی که امکان آبیاری پاییزه وجود ندارد حتما قسمت سایه انداز درختان با مالچ پاشی متشکل از خاک اره و خرده های چوب به ارتفاع 7 تا 10 سانتی متر پوشانده شود تا رطوبت خاک برای فصل زمستان هم حفظ شود.
تصویر 1- مالچ پاشی قسمت سایه انداز درخت
مناطق سردسیری که در فصل پاییز دچار یخبندان هستند دقت نمایند خاک اگر یخ بزند دیگر ریشه گیاهان نمی توانند پس از آبیاری؛ آب ورودی به خاک را جذب نمایند پس در دوره یخبندان نیاز به آبیاری جهت تامین رشد ریشه نمی باشد. در این مواقع چون ریشه درخت با توجه به کاهش دما فعالیت آن نزدیک به صفر رسیده است، یخ آب با هدف مرگ و میر آفات زمستانگذران در خاک اولویت می باشد.
روش تعیین رطوبت خاک:
هنگام آبیاری پاییزه باید آب تا عمق 25 تا 30 سانت نفوذ کند. در نتیجه نیاز است میزان رطوبت این عمق در طول دوره آبیاری یکبار سنجیده شود تا بتوان متوجه شد در یک دوره آبیاری چقدر از نظر زمانی طول می کشد تا عمق 30 سانتی متری را مرطوب نماید تا در دوره های بعدی طول مدت زمان آبیاری لحاظ گردد.
باید از خیس نمودن خاک خودداری نمود تا ریشه دچار پوسیدگی ناشی از قارچ های بیماری زا یا دچار عدم تهویه در نتیجه مرگ ریشه های تارهای کشنده نشود. برای این منظور می توان از پروب میله هایی که به منظور تعیین رطوبت از خاک با عمق مشخص نمونه برداری می کنند، استفاده نمود(تصویر 2).
پس از نمونه بردای خاک در دست مشت، سپس دست باز شود اگر ذرات خاک به کف دست چسبید رطوبت موردنیاز فراهم شده است، اگر دسترسی به این ابزار نبود، برای این منظور پیشنهاد می شود باغداران برای آن که متوجه شوند چه مدت طول می کشد آب به عمق مورد نظر برسد در طول دوره آبیاری از یک خط کش فلزی به طول 30 سانتی متر استفاده شود یا خاک در عمق مورد نظر با بیل یا کادرک بررسی گردد، اگر ذرات خاک به دست یا کف ابزار مورد استفاده چسبید نشان می دهد رطوبت کافی به عمق مورد نظر رسیده است. تمام این عملیات با در نظر گرفتن طول مدت زمان در یک دوره آبیاری صورت گیرد تا از خیس نمودن خاک به حالت اشباع خودداری شود.
تصویر 2- پروب نمونه برداری از خاک
زمان قطع آبیاری پاییزه درختان:
همان طور که اشاره شد آبیاری در فصل پاییز زمانی باید صورت گیرد که بیش از دو هفته است بارش انجام نگرفته و خاک خشک است. زمان آبیاری باید در طول صبح انجام گیرد از آبیاری موقع شب به دلیل کاهش احتمالی دما ممانعت شود آبیاری صبح هنگام از ریشه درختان در برابر کاهش دما در طول شب محافظت می نماید. در اواخر پاییز که برگ درختان شروع به ریزش زردی و ریزش می کنند از انجام آبیاری باید خودداری نمود و زمانی که خاک باتوجه به ورود سرما شروع به یخ زدن نمود، نباید درختان یا خاک باغ آبیاری شود. در مورد درختان همیشه سبز باید دمای خاک و زمان یخ زدن خاک ملاک توقف آبیاری قرار بگیرد.
مالچ پاشی:
مالچ پاشی یکی از بهترین اقداماتی است که در طول فصل زمستان می توان برای درختان انجام داد. افزودن یک لایه مالچ از مواد آلی و ارگانیک مثل خاک اره و قطعات چوب (تصویر 3) می تواند یک عایق خوب برای حفظ رطوبت خاک کمک کند تا دمای خاک در فصل زمستان در حد تعادل و قابل تحمل تنظیم گردد.
در برخی مناطق به دلیل بافت خاک سنگین و کمبود ماده آلی و وجود باد های متوالی سبب سله بستن یا ترک خوردن سطح خاک می شود که این سبب خشک شدن ریشه در ظول فصل زمستان و تنش کم آبی در نتیجه ضعف در برابر سرما می شود که مالچ می تواند مانند پوششی روی سطح خاک این مشکل را بهبود بخشد و خاک را در طول فصل گرم نگه دارد.
تصویر 3- مالچ خاک اره و قطعات چوبی
نکات قابل توجه هنگام آبیاری پاییزه:
- درختان جوان یک تا دو ساله نیاز بیشتری به آبیاری در فصل پاییز دارند که حداقل در این دوره باید دو تا سه مرتبه آبیاری شوند.
- همیشه سبزها به ویژه مرکبات و سوزنی برگان فضای سبز به دلیل انجام تبخیر و تعرق در سطح برگ ها در مقایسه با سایر درختان میزان بیشتری از آب نگهداری شده در بافت های خود را از دست می دهند پس آبیاری پاییزه برای این درختان در اولویت می باشد.
- درختان خزان هم به آبیاری پاییزه نیاز بالایی دارند تا در برابر سرمای فصل زمان آسیب کمتری ببینند زیرا ثابت شده است خاک مرطوب گرمتر از خاک خشک می باشد.
- عمق آبیاری پاییزه بسیار مهم است باید تا عمق 30 سانتی متر نفوذ یابد. از برخورد آب به تنه، شاخه ها و برگ ها خودداری شود فقط محیط مربوط به سایه انداز درخت آبیاری شود.
⇓با مطالعه این مطالب دانش کشاورزی خود را ارتقا دهید⇓