مرکبات از مهم ترین میوه های نیمه گرمسیری در ایران هستند. مرکبات مقام پنجم دنیا را به عنوان تولید کننده میوه در جهان به خود اختصاص داده است و نزدیک به سه درصد از باغات زیر کشت جهان را، باغات مرکبات ایران در بر می گیرند. استان های کرمان، فارس، خوزستان، هرمزگان، گیلان، مازندران، گلستان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، ایلام، یزد، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان از استان های مهم تولید کننده مرکبات در ایران به شمار می روند. در ادامه با انواع بیماری های قارچی مرکبات، نحوه خسارت و روش های کنترل آنها به منظور کاهش خسارت آشنا می شوید، پس با ما همراه باشید.
بیماری های قارچی مرکبات
- سرخشکیدگی مرکبات
- پوسیدگی سیاه میوه
- گموز مرکبات
- آنتراکنوز مرکبات
- لکه سیاه مرکبات
- بیماری های پس از برداشت مرکبات
- لکه دوده ای مرکبات
سرخشکیدگی مرکبات
بیماری سرخشکیدگی مرکبات یا ناتراسیا توسط قارچ Nattrassia magniferae ایجاد می شود. این بیماری بیشتر به درختان ضعیف شده حمله می کند در واقع یک بیماری ثانویه است. درختانی که بر اثر آفتاب سوختگی پوست روی تنه و شاخه آن ها ترک و جدا شده است این قارچ به آن قسمت حمله کرده و رشد می کند. بیماری سرخشکیدگی در ماه های گرم سال پیشروی بالایی دارد.
علائم بیماری سرخشکیدگی مرکبات
علایم بیماری ابتدا به صورت خشکیدگی برگ در قسمت سرشاخه ها دیده می شود ابتدا برگ های سبز پژمرده و بی حال می شوند سپس قهوه ای و خشک می شوند. در مراحل بعدی زیر پوست های ورق شده بر اثر آفتاب سوختگی یا نوسانات دمایی حالت پودری سیاه رنگ یا قهوه ای رنگ دیده می شود که نشانه رشد و پیشرفت قارچ بر روی درخت می باشد که یکی از علایم های تیپیک و مهم بیماری ناتراسیا مرکبات است.
علائم بیماری ناتراسیا یا سرخشکیدگی مرکبات
کنترل بیماری سرخشکیدگی مرکبات
برای پیشگیری و کنترل بیماری ناتراسیا حفظ درختان در برابر تنش های آفتاب سوختگی و گرما بسیار مهم است توصیه می شود در صورت ترک برداشتن پوست درختان براثر سرمای ماه های پیشین یا آفتاب سوختگی یا اختلاف شدید دمای شب و روز، پوست های اطراف برداشته و سپس با بورس سیمی آعشته به صابون کشاورزی تمیز و محل با بردوفیکس به همراه چسب باغبانی رنگ شود. در صورت بروز بیماری حتما شاخه های آلوده هرس و از باغ حذف سپس با اکسی کلرور مس سمپاشی شود. چنین درختانی باید در فصل چالکود با کودهای پتاسه و فسفره تغذیه شوند.
پوسیدگی سیاه مرکبات
پوسیدگی سیاه مرکبات یا پوسیدگی سیاه ناف میوه یا پوسیدگی آلترناریایی یکی از بیماری های قارچی مرکبات است که بر اثر قارچ بسیار رطوبت دوست Alternaria alternata به وجود می آید. در شرایط بارانی همراه با باد پراکنش این بیماری به قسمت های سالم درختان بیشتر می شوند و شرایط برای پیشرفت بیماری مساعدتر می شود زیرا اسپورهای قارچ توسط قطرات آبی که روی برگ های آلوده پرتاپ می شوند، پخش می شوند.
علائم بیماری پوسیدگی سیاه مرکبات
نشانه های بیماری پوسیدگی سیاه ابتدا در برگ ها سپس در میوه ها در دو مرحله یکی اندازه فندقی شدن دومی نزدیک برداشت ممکن است دیده شود.
علائم بیماری در برگ
اولین علایم وجود بیماری ظهور لکه ای قهوه ای رنگ با هاله زرد اطراف لکه ها بر روی برگ می شود این هاله زرد به دلیل تولید مواد سمی توسط قارچ آلترناریا می باشد. گاهی اوقات ممکن است لکه ها بر روی رگبرگ ها که مسیرهای آوندی روی برگ هستند ایجاد شود که سبب مرگ آن قسمت و به وجود آمدن لکه های مرده با رنگ قهوه ای کوچک به اصطلاح نکروتیک می شود.
علائم بیماری در میوه
پس از ریزش گل ها آلودگی از برگ ها به میوه های تازه تشکیل شده منتقل می شود که سبب ریزش میوه ها در حالت اندازه فندق می شوند که علایم روی این میوه ها به صورت لکه های گرد کوچک با رنگ سیاه می باشد معمولاً محل لکه ها در قسمت اتصال میوه به ساقه است. در صورت آلوده شدن میوه های نزدیک به برداشت میوه از قسمت متصل به ساقه لکه دایره ای قهوه ای یا سیاه رنگ دیده می شود که در صورت برش دادن میوه سیاهی به سمت داخلی میوه هم دیده می شود.
علائم بیماری آلترناریایی مرکبات
کنترل بیماری پوسیدگی سیاه مرکبات
در درختانی که کودهای ازته بیش از حد استفاده شده است اپیدرم رویی برگ ها بسیار نازک شده و به راحتی اسپورهای قارچ به درون گیاه راه می یابند. بنابراین کود های ازته طبق برنامه کوددهی مشخص داده شود. در صورت سابقه بیماری در باغ بهتر است پس از هر بارش با قارچکش رورال تی اس سمپاشی انجام شود. در صورت امکان بقایای ریخته شده از درخت جمع آوری یا با شخم به اعماق خاک برده شود.
گموز مرکبات
بیماری گموز مرکبات، پوسیدگی فیتوفترایی یا انگومک مرکبات یکی دیگر از بیماری های قارچی مرکبات است که توسط قارچ با نام های Phytophthora citrophthora و P. parasitica ایجاد می شود. این بیماری در شمال کشور به دلیل بارش های متوالی، رطوبت بالای خاک و سنگینی بافت خاک و عدم زهکشی خاک توسعه بیشتری دارد زیرا قارچ عامل بیماری برای حرکت در خاک به منظور آلوده کردن درخت نیاز به رطوبت دارد.
علائم بیماری گموز مرکبات
مشخص ترین علایم این بیماری خروج صمغ از قسمت طوقه تا ارتفاع نیم متری می باشد. به طوری که محل خروج صمغ تراشیده شود بافت زیری قهوه ای رنگ خواهد بود و بوی نامطبوعی هم دارد. در صورت پیشرفت بیماری، قارچ از سمت بیرونی طوقه تا داخلی ترین قسمت درخت نفوذ خواهد کرد و آلودگی را توسعه خواهد داد و سبب قطع جریان مواد غذایی از ریشه به قسمت های هوایی خواهد شد درنتیجه درخت خشک و از بین خواهد رفت. علایم در اندام هوایی به صورت زردی عمومی دیده می شود.
بیماری گموز مرکبات
کنترل بیماری گموز مرکبات
در باغات مرکبات هنگام پیوند باید از پایه های مقاوم به پوسیدگی فیتوفترایی استفاده کرد. در صورت وجود زخم به دلیل صدمات مکانیکی حتما محل زخم با بردوفیکس و چسب باغبانی پانسمان شود تا راه ورود قارچ مسدود شود.
- از تماس خاک با محل طوقه خودداری شود و برای این کار در قسمت سایه انداز هر یک از درحتان تشتک دایره ای ایجاد نموده تا هنگام آبیاری طوقه در تماس مستقیم با آب نباشد.
- محل پیوند باید 25 سانتی متر از خاک فاصله داشته باشد و بالاتر از سطح خاک کاشته شود.
- اگر پوسیدگی فیتوفترایی بیش از نصفی از طوقه را درگیر کرده است سعی شود درخت قطع شود.
- محل آلودگی با چاقوی آغشته به الکل 70 درصد یا وایتکس رقیق شده تا رسیدن به بخش سالم تراشیده و محل با دوغاب اکسی کلرورمس یا بردوفیکس رقیق نشده پانسمان شود و تراشه های در باغ رها نشود.
آنتراکنوز مرکبات
عامل بیماری آنتراکنوز مرکبات قارچ Colletotrichum gloeosporioides می باشد. مشخص ترین علایم در برگ و میوه دیده می شود. در بسیاری از موارد با بیماری اشنکر باکتریایی مرکبات اشتباه گرفته می شود.
علائم بیماری آنتراکنوز مرکبات
نشانه های این بیماری بر روی برگ، شاخه های جوان سبز و میوه ها دیده می شود.
علائم بیماری در برگ
لکه های دایره ای بی رنگ که اطراف این لکه ها نواری قهوه ای رنگ کمی حالت برجسته دیده می شود با توسعه بیماری لکه ها به هم می پیوندند در نهایت در برگ لکه هایی بزرگ دیده می شود که نیمی از برگ را در برگرفته اند و سبب خشک شدن برگ ها می شوند برگ های جوان حساس تر از برگ های پیر درخت مرکبات هستند. نشانه های بیماری در برگ ها بسیار شبیه بیماری باکتریایی مرکبات است که جهت تشخیص دقیق باید از برگ های آلوده نمونه برداری و به آزمایشگاه منتقل شود.
علایم بیماری آنتراکنوز مرکبات در برگ
علائم بیماری در میوه
نشانه های بیماری آنتراکنوز در میوه های آلوده به صورت لکه های فرو رفته در میوه دیده می شود که با توسعه قارچ این لکه ها بزرگ شده و حالت لهیده و آبدار می شوند. معمولاً میوه ها نزدیک برداشت یا پس از برداشت در انبار آلوده می شوند.
علایم آنتراکنوز مرکبات در میوه
علائم بیماری در شاخه
نشانه های بیماری آنتراکنوز در شاخه های جوان که هنوز بافت چوبی مرده در آن ها تشکیل نشده است و هنوز سبز هستند دیده می شود. نواری چوب پنبه ای شکل به دور سافه می پیچیند که این سبب قطع مسیر جریان شیره گیاهی در آوندها می شود که سبب پژمردگی و زرد شدن برگ های متصل به شاخه های آلوده می شود.
کنترل بیماری آنتراکنوز مرکبات
یکی از راهکارهای مهم و موثر در برابر این بیماری سمپاشی زمستانه با سموم مسی است که در کاهش این بیماری می تواند بسیار مهم باشد. در دوره توقف رشد درختان مرکبات در زمستان (اسفندماه) قبل از تورم و بیداری جوانه های گل با سموم مسی مانند اکسی کلرورمس یا بردوفیکس سمپاشی شود.
همچنین در هرس درختان مرکبات که هرس سبکی دارند حتما شاخه های آلوده هرس و از باغ حذف شوند. قارچ آنتراکنوز قارچ ثانویه یا ضغیف هم نامیده می شود. در واقع به درختان ضعیف از نظر تغذیه حمله می کند. بنابراین کوددهی درختان مرکبات مانند چالکود زمستانه کودهای پتاسه و فسفره، آبیاری با کودهای آمینو اسید و آهن در تقویت درختان در برابر این بیماری می تواند موثر باشد.
لکه سیاه مرکبات
بیماری لکه سیاه مرکبات با نام علمی Guignardia citricarpa در شرایطی که مناطق گرمسیری در فصل تابستان بارش های متوالی داشته باشند بروز می نماید. تمام ارقام مرکبات به ویژه ارقام دیررس که مصادف با باردندگی های آخر فصل هستند و درختان ضعیف از نظر تغذیه و آبیاری به این بیماری حساس هستند.
علایم آنتراکنوز مرکبات در میوه
علائم بیماری لکه سیاه مرکبات
این بیماری ابتدا در برگ ها نمایان می شود. لکه های گرد و کوچک که رنگ قهوه ای روشن دارند دیده می شود اگر به دقت مشاهده شود لکه ها کمی حالت تورفته در برگ دارند. در برخی اوقات هاله زرد اطراف لکه ها دیده می شود که این علایم ممکن است همیشگی نباشد. بر روی میوه لکه هایی بسیار کوچک با تعداد زیاد با حالتی فرو رفته دیده می شود. رنگ این لکه ها در مرکز قهوه ای روشن و اطراف قهوه ای تیره است. تعداد لکه ها بسته به میزان رطوبت محیط و شدت آلودگی درخت به بیماری دارد.
بیماری لکه سیاه مرکبات
کنترل بیماری لکه سیاه مرکبات
برای مبارزه با این بیماری توصیه می شود پس از بارش های تابستانه با سموم مسی یا رورال تی اس سمپاشی شود. در صورت ریزش برگ های آلوده جمع آوری شود زیرا پرتاب قطرات بارانی روی برگ های آلوده سبب پخش اسپورهای این قارچ می شود.
بیماری اسکب مرکبات
بیماری اسکب مرکبات بر اثر قارچ با نام علمی Elsinoe fawcettii به وجود می آید.
علائم بیماری اسکب مرکبات
علایم بیماری اسکب مرکبات در برگ و میوه به وضوح دیده می شود. اولین علایم این بیماری ظهور جوش هایی برآمده با اندازه کوچک روی برگ و میوه است. با پیشرفت این بیماری جوش ها به هم متصل می شوند و اندازه آن ها بزرگتر می شود. ابتدای بیماری رنگ جوش ها سفید متمایل به زرد است که با گذشت زمان آلودگی قهوه ای رنگ می شوند. در بخشی از میوه و برگ حالت زنگار هم دیده می شود.
کنترل بیماری اسکب مرکبات
شروع این بیماری در نهالستان های تولید کننده نهال هم می تواند در باغات تازه احداث شده هم باشد که باید مبارزه شیمیایی در خزانه هم صورت گیرد. استفاده از سموم مسی در کنترل این بیماری موثر بوده است.
نماتد ریشه مرکبات
نماتد ریشه مرکبات با نام علمی Tylenchulus semipenetrans یکی از نماتدهای مهم مرکبات است که از باغات زیادی پس از نمونه برداری از ریشه و رنگ آمیزی آن گزارش شده است.
علائم بیماری نماتد ریشه مرکبات
بر اثر حمله نماتد به ریشه های درختان مرکبات به ویژه ریشه های مویی یا تارهای کشنده سبب زوال تدریجی یا زوال آهسته در مرکبات می شود. این اتفاق معمولا با زردی عمومی اندام هوایی همراه است. ریشه های آلوده ضخیم و کلفت تر از ریشه های سالم خواهند بود. در ریشه های آلوده علایمی از گرهی شدن دیده نخواهد شد بلکه ریشه در قسمت هایی کلفت تر از قسمت های سالم خواهدبود. خاک به ظور محکم به ریشه های آلوده چسبیده و به آسانی خاک چسبیده شسته نمی شود.
کنترل نماتد ریشه مرکبات
استفاده از دشمنان طبیعی نماتد قلوه ای مرکبات، باکتری و قارچ نماتدکش مانند باسیلوس، پاستوریا و قارچ های گونه هیرسوتلا، پسیلومایسس، نماتوفورا و ورتیسیلیوم که از لارو، تخم و حتی حشره بالغ نماتد تغذیه می کنند. آبامکتین سبب کاهش جمعیت میکروبی مفید خاک می شود بنابراین باید طبق نظر کارشناس و با احتیاط استفاده شود. مبارزه با بیماری نماتد مرکبات باید بدون استفاده از سموم شیمیایی صورت گیرد. نماتدکش های شیمیایی علاوه بر قیمت بالایی که دارند به دلیل اثرات جانبی بر سلامتی انسان کمتر توصیه می شود. در صورت شدت خسارت با توجه به نظر کارشناس گیاهپزشک مصرف نماتدکش شیمیایی ولوم به صورت نواری در زیر تاخ درختان توصیه می شود.
نماتد ریشه مرکبات
بیماری های پس از برداشت مرکبات
کپک سبز و کپک آبی دو بیماری بسیار رایج پس از برداشت در مرکبات است که توسط دو گونه از قارچ پنی سیلیوم ایجاد می شود. این قارچ های به میوه های زخمی شده در هنگام برداشت حمله می کنند. ابتدا لکه نرم روی میوه تشکیل سپس روی لکه های کپک سفید تشکیل و براساس نوع گونه اسپورهای رنگ سبز یا آبی روی کپک سفید تشکیل می شود.
میوه آلوده به کپک آبی مرکبات
کنترل بیماری های پس از برداشت مرکبات
در دوره برداشت باید احتیاط شود میوه ها زخمی نشوند زیرا محل ورود قارچ هستند. میوه ها قبل از انبار با محلول قارچکش رورال تی اس شسته و پس از خشک شدن انبار شوند. بهتر است میوه ها هرکدام درون کاغذهای مخصوص بسته بندی یا فوم های نازک پیچیده شوند تا در صورت آلودگی یکی از میوه ها به سایر میوه های سالم منتقل نشود. در دوره باردهی مرکبات از کودهای کلسیم، منیزیم و بور استفاده شود که در کاهش ترکیدگی میوه های مرکبات بسیار موثر هستند.
بیماری فوماژین یا لکه دوده ای مرکبات
این بیماری بر اثر وجود شیره یا عسلک بر روی مرکبات حاصل از حشرات مکنده مانند شته ها دیده می شود. قارچ عامل دوده ای یا فوماژین Capnodium citri یک قارچ ساپروفیت است. این قارچ قدرت بیماری به صورت انگلی ندارد فقظ ارزش بازارپسنده مرکبات را کاهش می دهد. علایم این بیماری به صورت لکه های دوده سیاه رنگ روی برگ ها و میوه ها دیده می شود. جهت کنترل این بیماری توصیه می شود علیه حشرات مکنده با حشره کش های کنفیدور یا پریمور سمپاشی شود (سمپاشی زمستانه در اسفندماه با روغن ولک و دوررسبان انجام شود.).
بیماری فوماژین در مرکبات
⇓با مطالعه این مطالب دانش کشاورزی خود را ارتقا دهید⇓
