برای دستیابی به بهترین عملکرد باید تغذیه گیاه درست و اصولی باشد. با شناخت عناصر غذایی و علائم کمبود آنها می توان به درک درستی از میزان احتیاج گیاهان رسید و با داشتن برنامه غذایی اصولی علاوه بر رفع نیاز آنها باعث افزایش کمیت و کیفیت محصولات شد. عناصر مختلف در گیاه منجر به رشد مطلوب و تولید مثل می‌شوند. کودهای ماکرو (درشت‌مغذی‌ها) در ابعاد نسبتاً زیاد و کودهای میکرو (ریزمغذی‌ها) در ابعاد کوچک به مصرف گیاه می‌رسند.
برای رشد صحیح، گیاه به انواع مواد مغذی نیاز دارد. اگر گیاه دچار کمبود یکی از مواد ماکرو یا میکرو شود، رشد آن با مشکل مواجه می‌شود. عناصر مختلف هرکدام نقش متفاوتی را در گیاه ایفا می کنند و با کمبود آنها فعالیت آن قسمت مختل شده و تاثیر زیادی در رشد و نمو گیاهان دارد. در ادامه به عناصر مختلف و نقشی که در گیاه ایفا می کنند می پردازیم:
نیتروژن
- یکی از عناصر ماکرو مورد نیاز گیاه نیتروژن می باشد. گیاهان نیتروژن را به فرم آمونیوم یا نیترات جذب می کنند. این عنصر تحریک کننده رشد بوده و باعث افزایش رشد رویشی می باشد.
فسفر
- دومین عنصر ماکرو مورد نیاز گیاه فسفر است که باعث افزایش رشد گیاه و سرعت بخشی به رسیدن میوه می شود.
- سومین عنصر اصلی مورد نیاز گیاه پتاسیم می باشد. این عنصر باعث افزایش مقاومت گیاه در مقابل تنش های یخ زدگی ، خشکی و بیماری ها می باشد و باعث افزایش تولید قند و قابلیت ذخیره سازی می شود.
- استحکام ساختاری و فیزیولوژیکی بافت‌های گیاهی
- افزایش تقسیم سلولی (در اندازه میوه) و تشکیل دیواره سلولی
منیزیم
- تحریک‌کننده فتوسنتز و سبزینگی
گوگرد
- تجزیه اسید آمینه و پروتئین ها
- مسئول ایجاد طعم فوق‌العاده در بسیاری از گیاهان
بر
- استحکام دیواره سلولی
- افزایش گرده‌افشانی و تولید میوه
- تلقیح باروری
مس
- عنصری مهم در فتوسنتز
- افزایش مقاومت گیاه در مقابل بیماری‌های قارچی
- عنصری مهم در تشکیل کلروفیل
- افزایش فتوسنتز و متابولیسم تشکیل پروتئین
منگنز
- عنصری بسیار مهم در فتوسنتز
- تقویت گیاه در مقابل بیماری‌های قارچی
روی
- سنتز تنظیم‌کننده‌های رشد گیاه
- فعالیت‌های آنزیمی
- تلقیح و باروری
- گرده افشانی
- شکل‌گیری میوه
- افزایش سطح برگ
- تولید هورمون‌های رشد
محل ظهور علائم کمبود عناصر غذایی در گیاهان به میزان انتقال عناصر غذایی از برگ های پیر به قسمت های جوان بستگی دارد. عناصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم به راحتی از برگ های مسن به قسمت های جوان گیاه جا به جا می شوند. بنابراین علائم کمبود این عناصر ابتدا در برگ های پیرتر دیده می شود. در صورتی که علائم کمبود عناصر غذایی مانند کلسیم و منگنز تحت هیچ شرایطی از برگ های پیر به جوان منتقل نمی شوند و علائم کمبود در قسمت های جوان گیاه دیده می شوند. علائم کمبود هر کدام از عناصر مورد نیاز گیاه در این جدول آمده است:
| عنصر غذایی | علائم کمبود |
|---|---|
| نیتروژن | کمبود ازت بیشتر در برگ های پیر مشخص شده و معمولا به صورت توقف رشد و زردی برگ های پایینی، کوچک شدن برگ و طویل شدن ساقه می باشد. |
| فسفر | توقف رشد برگ ها، کوچک شدن برگ ها، ارغوانی شدن برگ های پایینی |
| پتاسیم | رنگ پریدگی، سوختگی و زردی حاشیه برگ ها از علائم کمبود پتاسیم می باشد که در درخت انگور موجب خشک شدن نوک خوشه های انگور می شود. |
| کلسیم | علائم کمبود در برگ های بالایی و میوه بیشتر دیده می شود که به صورت فنجانی شدن برگ و لکه دار شدن گلگاه سیب و گوجه فرنگی می باشد. |
| گوگرد | توقف رشد و زرد شدن برگ های پایینی |
| آهن | زرد شدن پهنک برگ های جوان و سبز باقی ماندن رگبرگ ها از علائم کمبود آهن می باشد که برگ های تازه زردی بیشتری را نشان می دهند و در نهایت لکه های نارنجی بر روی برگ های انتهایی ایجاد می شود. |
| روی | ریز شدن برگ و جارویی شدن برگ های جوان در سرشاخه های درخت از علائم کمبود روی می باشد. در سیب علائم کمبود روی به صورت نقاط زرد کرمی در زمینه سبز تیره برگ های میانی می باشد. |
| منگنز | کمبود منگنز مانند سایر ریزمغذی ها بیشتر در خاک های آهکی اتفاق می افتد. برگ ها زرد کمرنگ می شوند و این زردی از حواشی برگ شروع شده و به سمت رگبرگ میانی می رود. |
| بر | کمبود بر در درختان میوه سبب کاهش رشد و نمو پرچم ها، کاهش مدت گرده افشانی، سیاه شدن وسط میوه سیب و بدشکلی میوه می شود. |
| مس | کمبود مس در درختان میوه سبب ایجاد شاخه ها پر رشد با برگ های درشت به رنگ سبز تیره و با لکه های زرد رنگ می شود. در صورت تشدید کمبود تمام شاخه های جوان خشک می شوند. |
| کلر | خشکی برگ ها مخصوصا در حواشی آنها از علائم کمبود کلر در درختان میوه می باشد. |
