ساقه خوارها (borers stem) حشراتی هستند که لارو آنها ساقه انواع گیاهان (مخصوصا خانواده گرامینه) را سوراخ کرده و از محتویات ساقه تغذیه می کنند و این امر موجب نابودی گیاهان یا کاهش عملکرد آنها می شود. کرم ساقه خوار برنج با نام Chilo suppressalis از راسته پولک بالان بوده که با نام های دیگر کرم آسیایی برنج یا کرم ساقه خوار نواری برنج شناخته می شود.
این آفت 2 تا 3 نسل در سال تولید می کند و خسارت زیادی را به مزارع برنج وارد می کند. در مناطق گرمسیری و معتدله که دمای هوا بالاتر از 10 درجه سانتی گراد و بارندگی سالانه حدود 1000 میلی متر است بیشتر شیوع دارد. کرم ساقه خوار برنج از خارج ایران وارد کشور شده و یکی از مهم ترین آفات مزارع برنج شمال، خوزستان و اصفهان می باشد.
شکل شناسی آفت:
حشره بالغ این آفت به صورت پروانه که ماده ی آنها به رنگ زرد کم رنگ و پروانه های نر کوچک تر و تیره تر از ماده ها به رنگ خاکستری می باشند. حشره ماده کرم ساقه خوار برنج معمولا تخم های خود را به صورت دسته جمعی در پست یا روی برگ می گذارد و این تخم ها به رنگ زرد مایل به سفید می باشند.
لارو این آفت معمولا 17 تا 26 میلی متر طول دارد و به رنگ قهوه ای یا خاکستری می باشد و این لاروها دارای نوارهای تیره در قسمت پشت و پهلو می باشند. شفیره کرم ساقه خوار برنج معمولا در ابتدا قهوه ای روشن بوده که به مرور تیره می شود و طول بدن آن حدود 12 میلی متر بوده و یک سوم انتهای بدنش به سمت پشت خمیده شده است.
نحوه خسارت کرم ساقه خوار برنج:
زمستان گذرانی آفت کرم ساقه خوار برنج به صورت لارو در علف های هرز خشک مزراع می باشد. در اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت لاروها تبدیل به شفیره می شود. با خروج پروانه ها از شفیره در اوایل اردیبهشت، حشره ماده پس از جفت گیری روی برگ ها تخم ریزی می کند. لارو با خروج از تخم و تغذیه از برگ، با ایجاد سوراخی از غلاف وارد ساقه شده، از محتویات آن تغذیه و منجر به خسارت می شود.
مراحل خسارت توسط لارو آفت ساقه خوار:
اگر لارو گیاهان جوان را مورد حمله قرار دهد برگ میانی آنها زرد و به تدریج خشک می شود ولی در صورتی که حمله در زمان خوشه دادن یا گل دادن گیاه باشد منجر به خشک شدن دانه و خوشه می شود. لارها برای انتقال به ساقه ی دیگر تارهایی ایجاد می کنند که با اتصال به آنها از یک ساقه به ساقه دیگری می روند.
نسل اول آفت خسارت خود را در مرحله نشاءکاری وارد می کند که مزراعی که کاشت نشاء داشتند بیشتر درگیر می شوند. در این مرحله با رشد ساقه های اطراف گیاه تا حدودی از خسارت جلوگیری می شود. نسل دوم آفت کرم خوشه خوار در زمان خوشه دهی خسارت می زند که در این مرحله امکان تشکیل ساقه جدید نیست و ساقه های آلوده در اثر باد شکسته شده و ساقه های سالم را نیز از بین می برد. نسل سوم در زمان برداشت محصول اواخر مرداد تا مهر می باشد که خسارت زیادی به برنج های دیررس یا میان رس وارد می کند.
روش مبارزه با کرم ساقه خوار برنج:
مبارزه شیمیایی با این آفت در مراحل آخر و در صورت عدم نتیجه گیری از روش های کاربردی دیگر توصیه می شود. برای مبارزه با کرم ساقه خوار برنج بکارگیری مجموعه ای از روش های فیزیکی، مکانیکی، بیولوژیکی و زراعی توصیه شده است. استفاده از روش های گفته شده به صورت تلفیقی منجر به کاهش خسارت آفت شده و از وارد شدن آلودگی به محیط زیست جلوگیری می شود. مجموعه روش هایی که برای مبارزه با کرم ساقه خوار برنج بکار می رود به شرح زیر است:
روش های فیزیکی:
- انتخاب بذر و نهال سالم و عاری از هرگونه آلودگی. از وارد شدن نشاء های آلوده به مزرعه خودداری کنید.
- حذف و سوزاندن علف های هرز حاشیه مزارع. علف های هرز گندمیان، قیاق، اویار سلام و … میزبان آفت بوده و لارو در داخل آنها زمستان گذرانی می کند.
- جدا کردن بوته های مریض از بوته های سالم هنگام وجین اول یا دوم و خارج کردن آنها از مزرعه
- بررسی و بازرسی هر روز خزانه های برنج. در صورت مشاهده آلودگی و تخم ریزی پروانه ها، برگ های آلوده را جمع آوری و به خارج از خزانه ببرید.
روش های زراعی در کنترل کرم ساقه خوار:
- کاشت ارقام زودرس یا درست کردن خزانه زیر پلاستیک برای زودرسی تا حدوی به کاهش خسارت توسط آفت کمک می کند.
- بعد از برداشت برنج در مزرعه از کشت گیاهانی مانند شبدر به منظور کاهش جمعیت آفت استفاده کنید.
- دروی محصول از پایین ترین نقطه و نزدیک طوقه ی گیاه به منظور کاهش لارو در مزرعه
- گذاشتن خوشه های بریده شده در آفتاب تا زمان خشک شدن آنها. پس از خشک شدن خوشه ها به منظور نابودی لاروهای موجود در ساقه خرمنکوبی خوشه ها را انجام دهید.
- شخم بعد از برداشت محصول به صورت عمودی
- غرقاب کردن زمین بعد از شخم زدن به منظور نابودی علف های هرز مزرعه
- کاهش مصرف کودهای ازته و مصرف آنها در چندین نوبت. مصرف زیادی کود ازته در یک مرحله باعث افزایش رشد شده و لاروهای ساقه خوار به راحتی در بافت های نرم رشد کرده نفوذ می کنند.
- محلول پاشی کودهای حاوی سیلیس و پتاسیم در طول فصل رشد گیاه به منظور بالا بردن افزایش مقاومت گیاه در برابر حمله آفات
روش های بیولوژیکی در کنترل ساقه خوار:
- رها کردن زنبور تریکوگراما در مزرعه. این زنبورهای در داخل تخم کرم ساقه خوار برنج تخم ریزی می کنند. لاروهای زنبور تریکوگراما از تخم ساقه خوار تغذیه کرده و در نسل اول از خسارت ایجاد شده توسط این آفت جلوگیری می کند.
- رها سازی اردک در مزرعه. با حرکت اردک آب گل آلود می شود و نور خورشید به طور کامل به سطح خاک نمی رسد. با کاهش نور رشد علف های هرز کم شده و گیاه اصلی سریع تر رشد می کند.
- استفاده از تله نوری. زمان خروج پروانه ها در بهار استفاده از تله نوری در مزرعه کمک زیادی به کنترل آفت می کند. پروانه ها به سمت نور حرکت کرده و در داخل آب تشتک تله نوری می افتند و از بین می روند.
- جای گذاری تله فرمونی در مزرعه در زمان جفت گیری حشرات مانع از جفت گیری آنها می شود.
روش های شیمیایی مبارزه با کرم ساقه خوار برنج:
برای مبارزه با آفت کرم ساقه خوار برنج روش های شیمیایی به عنوان آخرین روش توصیه می شود. به دلیل تخم ریزی پروانه های ماده در برگ برنج هنگامی که در خزانه هستند کنترل و جمع اوری برگ های آلوده در این مرحله مقرون به صرفه تر می باشد.
- برای کنترل نسل اول سمپاشی خزانه باید 3 تا 5 روز قبل از کندن نشاء ها از سموم دیازینون 10 درصد یا کنسالت استفاده کنید. توجه داشته باشید که هنگام سمپاشی خزانه باید کم آب بوده و تا چند روز پس از سمپاشی از ورود و خروج آب به آن جلوگیری کنید.
- به منظور کنترل نسل دوم آفت زمانی که 4 درصد بوته ها آلوده شدند باید از دیازینون گرانوله به میزان 15 کیلو در هکتار استفاده کرد. در زمان گرانول پاشی مزرعه باید حدود 4 تا 5 سانتی متر آب داشته و تا چند روز از ورود و خروج آب به داخل کرت ها جلوگیری کنید.
- ارقامی که زودرس هستند قبل از گسترس نسل دوم آفت برداشت شده اند و برای کنترل نسل دوم در این ارقام نیازی به سمپاشی نیست.
- در ارقام دیررس میزان خسارت توسط نسل دوم آفت (لاروها) زیاد بوده و به منظور کاهش خسارت باید تعداد دفعات گرانول پاشی را تا زمان برداشت افزایش داد.
⇓با مطالعه این مطالب دانش کشاورزی خود را ارتقا دهید⇓