برای داشتن بهترین عملکرد در مزارع زعفران علاوه بر توجه به اصول کاشت و تغذیه صحیح، شناخت، پیشگیری و درمان آفات و بیماری های زعفران نیز بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله به بررسی بیماری ها و آفاتی که می توانند زعفران را تهدید کنند، علائم شناسایی آن ها، روش های پیشگیری و کنترل این آفات، و تاثیرات آنها بر عملکرد کشت زعفران پرداخته و راهکارهای موثر را معرفی خواهیم کرد.
آفات زعفران
خرگوش
با سرد شدن هوا و از بین رفتن گیاهان، خرگوش ها با کمبود غذا مواجه شده و یکی از گیاهانی که در این زمان دارای برگ های سبز است گیاه زعفران می باشد. خرگوش ها با تغذیه از برگ زعفران جلوی غذاسازی و رشد بنه های زعفران را می گیرند.
جهت مقابله با خرگوش ها راه های مختلفی وجود دارند که در زیر ذکر شده اند.
1- حصارکشی یکی از بهترین روش های کنترل خرگوش ها می باشد. ارتفاع حصار از سطح خاک حداقل باید 1 متر در نظر گرفته شود. پایین حصار نیز حدود 30 سانتی متر زیر خاک می رود.
2- استفاده از تله یکی دیگر از روش های مقابله با خرگوش در مزارع زعفران است.
3- تهیه طعمه مسموم کننده با استفاده از فسفر دوزگ و بلغور گندم با نسبت 25 گرم سم به ازای هر کیلوگرم گندم
موش صحرایی
در صورتی که موش های صحرایی به مزرعه زعفران حمله کنند، بیشترین خسارت را به برگ های زعفران وارد خواهند کرد.
استفاده از تله و قرار دادن طعمه مسموم در مزرعه از راه های مبارزه با موش صحرایی می باشند.
موش کور و موش کوهستانی
موش کور و موش کوهستانی از جوندگان خسارت زا به مزرعه زعفران هستند. این موش ها سرعت تولیدمثل بالایی دارند، به همین دلیل در صورتی که کنترل نشوند می توانند مزرعه را نابود کنند. موش کور معمولا از بنه های زعفران تغذیه کرده و با سوراخ های زیادی که در زمین ایجاد می کند باعث اختلال در آبیاری و… خواهد شد. موش کوهستانی نیز مانند موش کور از پیاز زعفران تغذیه می کند. با مشاهده این جانوران در مزارع زعفران باید به سرعت اقدام به مبارزه نمود.
یکی از روش های کنترل این نوع از موش ها، استفاده از سموم گازی مثل قرص فستوکسین می باشد. در این روش ابتدا سوراخ های ایجاد شده در سطح مزرعه را کامل مسدود کنید. بعد از چند روز موش ها مجددا بعضی از سوراخ ها را باز خواهند کرد. به این ترتیب لانه های فعال مشخص می شوند. در هر سوراخ فعال 1-2 عدد قرص انداخته، کمی آب روی آن بریزید و نهایتا ورودی سوراخ را ببندید. با تصعید قرص ها، موش ها از بین می روند. استفاده از طعمه مسموم، آب انداختن در سوراخ ها و کشتن موش ها هنگامی که از سوراخ ها خارج می شوند، دود دادن داخل سوراخ های فعال با استفاده از اگزوز موتور و… از دیگر راه های مبارزه با موش کور و موش کوهستانی هستند.
تشی (بزنقره)
تشی یکی دیگر از جوندگانی است که به مزارع زعفران حمله می کند. این جانور در تمام طول سال به صورت شبانه فعالیت دارد. تشی از برگ و بنه های زعفران تغذیه می کند. مشاهده کنده شدن خاک و پوست بنه ها روی سطح خاک از نشانه های فعالیت تشی در مزرعه می باشد.
برای کنترل آنها از روش های مختلفی استفاده می شود مانند حصارکشی اطراف مزارع زعفران، شکار آنها با اسلحه، تخریب لانه ها، استفاده از سموم تدخینی مانند کلروپیکرین در داخل لانه ها و… جهت استفاده از کلروپیکرین چوبی بلند (حداقل 2 متر) تهیه کرده و روی آن پنبه می پیچند؛ پنبه را به کلروپیکرین آغشته کرده و چوب را داخل لانه فرو می کنند. دمای هوا باید بالای 25 درجه سانتی گراد باشد تا گاز موجود در این ماده متساعد شود.
حیواناتی مانند گوسفند، گوزن و…
در فصول سرد سال که علوفه کم است، چهارپایان به سراغ مزارع زعفران آمده و از برگ های آنها تغذیه می کنند. با فنس کشی و ایجاد حصار اطراف مزرعه می توان از ورود آنها به مزرعه جلوگیری کرد.
کنه زعفران
یکی از مهمترین عوامل کاهش کمیت و کیفیت زعفران کنه می باشد. کنه ها هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیر مستقیم به زعفران خسارت وارد می کنند. در خسارت مستقیم، آنها بافت سالم بنه را پاره کرده و از آن تغذیه می کنند. در خسارت غیر مستقیم که اهمیت آن از خسارت مستقیم بیشتر است، قارچ ها از محل تغذیه کنه نفوذ کرده و کم کم منجر به سیاه شدن، پوسیدگی و در نهایت از بین رفتن پیاز می شوند.
جهت کنترل کنه زعفران به نکات زیر توجه کنید:
1- بیرون آوردن پیازهای زعفران از خاک برای کاشت مجدد به صورت خشک کن انجام شود.
2- برای کاشت دقت کنید که پیازها سالم باشند.
3- قبل از کاشت حتما پیازها را ضدعفونی کنید. جهت ضدعفونی، بنه ها را به مدت 1 تا 2 دقیقه در محلول دو در هزار کنه کش اومایت یا پروپارژیت قرار دهید.
4- عمق کاشت 15 تا 20 سانتی متر در نظر گرفته شود.
5- هر ساله با تشکیل پیازهای دختری، بنه ها به سطح خاک نزدیک تر می شوند. در صورتی که عمق پیازها کمتر از 15 سانتی متر بود در تابستان اقدام به خاکدهی کنید.
6- از آبیاری تابستانه زعفران در مناطق گرم و یا مزارع آلوده جدا خودداری کنید.
7- از انتقال خاک مزارع زعفران آلوده به مزرعه جدید جهت کاشت مجدد پرهیز کنید.
8- در هر هکتار بین 6 تا 10 تن پیاز بریزید.
9- هنگام مصرف کودهای حیوانی حتما ابتدا کود را به صورت اصولی بپوسانید. جهت اطلاع از چگونگی فراوری و پوساندن کود دامی کلیک کنید.
10- از انتقال پیازهای آلوده به سایر مزارع خودداری کنید.
بیماری های زعفران
قارچ زعفران
قارچ ها از مهم ترین عوامل بیماری زایی هستند که می توانند خسارت شدیدی به زعفران وارد کنند. قارچ گرفتن زعفران بسیار خطرناک است و می تواند کل پیازها را آلوده و نابود کند. قارچ ها اغلب از طریق آسیب ها و زخم هایی که روی پیاز زعفران وجود دارد، وارد شده و باعث پوسیدگی پیاز می شوند. رطوبت بیش از اندازه خصوصا در ماه های گرم سال، شرایط را برای آلودگی به قارچ بسیار فراهم می کند. برگ های پیاز آلوده معمولا کوتاه و نازک می مانند و زودتر از موعد زرد می شوند. پیازهای آلوده اگر به گل بروند گل آنها بسیار ضعیف و کوچک خواهد بود.
برای کنترل و پیشگیری از قارچی شدن پیاز به نکات زیر توجه کنید:
1- برای خرید پیاز زعفران به فروشندگان معتبر مراجعه کنید. هنگام خرید، به صورت رندوم از پیازها نمونه برداری کرده و از جهت سلامتی آنها را چک کنید.
2- ضدعفونی بنه های زعفران قبل از کاشت برای پیشگیری از قارچ و کنه بسیار مهم است. پیش از کاشت، پس از نقره کردن پیازها، محلولی از قارچ کش و کنه کش مناسب تهیه کنید (قارچ کش رورال تی اس و کنه کش پروپارژیت یا اومایت برای ضدعفونی بنه ها بسیار مناسبند). پیازها را در سبدهای میوه بریزید و حدود 1 دقیقه در محلول ضدعفونی بگذارید. سپس سبد را بیرون آورده و پیازها را در سایه به صورت یک لایه نازک پهن کنید.
3- عمق و تراکم مناسب کاشت زعفران را حتما رعایت کنید.
4- مزرعه زعفران را ترجیحا بیشتر از 6 سال نگه ندارید.
5- در مناطق گرمسیر از آبیاری تابستانه پرهیز کنید.
6- آبیاری و کوددهی زعفران را تحت نظر کارشناس خبره انجام دهید.