ریشه زایی یکی از مسائلی است که همیشه ذهن کشاورزان یا هرکسی که به پرورش گیاهان علاقه دارد را به خود مشغول می کند. ریشه به عنوان یک اندام رویشی، تامین آب و مواد غذایی لازم برای گیاه را برعهده دارد. رشد بیشتر بخش های هوایی گیاه، مستلزم رشد و توسعه ریشه است. اگر ریشه رشد خوبی نداشته باشد و یا صدمه ببیند، رشد کلی گیاه کاهش پیدا می کند. در این مقاله سعی کردیم مهمترین عوامل و عناصری که در افزایش ریشه زایی نقش دارند را توضیح دهیم.
اثر بافت خاک بر رشد ریشه
بافت خاک یکی از عوامل تاثیرگذار در رشد و گسترش ریشه می باشد. بطور کلی در خاک های سفت مثل خاک های رسی و یا در خاک های سست مثل خاک های شنی، رشد ریشه به خوبی انجام نمی شود. در خاک های رسی تراکم بالای خاک باعث افزایش مقاومت خاک در برابر نفوذ ریشه گیاه می شود. احتمال کمبود اکسیژن در چنین خاک هایی نیز وجود دارد.
در خاک های شنی به علت درشت بودن ذرات تشکیل دهنده خاک، قدرت نگهداری آب و مواد غذایی کم است. چنین خاک هایی مستعد فرسایش بوده و گیاهان کمی در آنها دوام می آورند. بهترین خاک برای افزایش ریشه زایی در اکثر گیاهان خاک لومی می باشد. بطور کلی گیاهان مختلف خاک های مختلفی را می پسندند. قبل از کشت نیازهای گیاه را بررسی کنید و در صورت لزوم اقدام به اصلاح خاک کنید.
ریشه زایی بهتر در خاکهای غنی
اثر ماده آلی خاک بر رشد ریشه
کمپوست ها و مواد آلی مثل کودهای دامی و بقایای گیاهی تجزیه شده، تا حدودی مواد مغذی برای ریشه زایی و رشد ریشه را فراهم می کنند. مواد آلی در خاک های شنی، ظرفیت نگهداری آب را افزایش می دهند. در خاک های رسی با افزایش ماده آلی خاک، تهویه خاک زیاد شده و خاک از حالت سفتی درمی آید. مواد آلی قابلیت جذب عناصر کم مصرف را افزایش می دهد.
ریشه زایی قوی در خاکهای غنی از مواد آلی
نقش رطوبت خاک در ریشه زایی
کاهش و افزایش رطوبت خاک، هر دو می توانند ریشه زایی را مختل کنند. بسیاری از حرکات ریشه برای رسیدن به رطوبت است. در شرایطی که همیشه رطوبت خاک بالا باشد، رشد عمقی ریشه متوقف شده و ریشه ها سطحی می شوند. تنش خشکی و کمبود رطوبت نیز تقسیم سلولی و رشد ریشه را کاهش می دهد. اگر میزان رطوبت خاک مناسب باشد به همان نسبت رشد و توسعه ریشه هم بهتر خواهد بود. نیاز رطوبتی با توجه به نوع گیاه، مرحله رشدی گیاه، بافت خاک، دمای هوا و… مشخص می شود.
کودهای موثر در ریشه زایی
یکسری از کودها با داشتن ترکیبات محرک رشد ریشه، سبب افزایش ریشه زایی در گیاه می شوند.
-
نقش فسفر و پتاسیم در رشد ریشه
به طور کلی فسفر و پتاسیم دو عنصر غذایی هستند که مستقیم بر ریشه زایی و رشد ریشه اثر می گذارند. این عناصر به گیاه کمک می کنند که مجموعه متراکمی از ریشه های جدید ایجاد و ریشه های قدیمی را قوی تر کند. بنابراین مصرف کودهای حاوی فسفر و پتاسیم برای داشتن سیستم ریشه ای قوی ضروری می باشد. چنانچه گیاه از نظر عناصری مثل فسفر، پتاسیم، منیزیم و کلسیم کمبود داشته باشد، قدرت ریشه زایی آن کاهش می باید. لازم به ذکر است که فسفر و پتاسیم در تولید و رشد گل و میوه هم اثر دارند.
در صورتی که رشد ریشه را بدون افزایش گلدهی و باردهی میخواهید، کودهای حاوی پتاسیم و فسفر به این صورت مصرف کنید:
زراعت: در مراحل ابتدایی رشد و پس از سبز شدن بذور، پس از انتقال نشاها به زمین اصلی ( فسفر به آبشویی مقاوم بوده و در خاک باقی می ماند و به تدریج در دسترس گیاه قرار می گیرد. به همین دلیل نیاز نیست که در هر مرحله رشدی تکرار شود.)
باغ: استفاده از فسفر و پتاسیم در چالکود زمستانه، مصرف فسفر در آب استارت
در صورتی که علاوه بر رشد ریشه، افزایش گلدهی و باردهی را نیز می خواهید، در زراعت پس از رسیدن رشد رویشی به حد قابل قبول و در باغ پس از تشکیل میوه، مصرف کودهای فسفر و پتاس بالا را دوباره شروع کنید.
-
افزایش ریشه دهی با برنامه تغذیه ای اصولی
اسید هیومیک و رشد ریشه
اسید هیومیک به علت تاثیر بر ریشه زایی و رشد گیاه، اصلاح بافت خاک و نداشتن اثر سوء بر گیاه در بین کشاورزان و باغداران بسیار محبوب است. هیومیک با اصلاح ساختار فیزیکی خاک، فضای مناسبتری را برای نفوذ ریشه فراهم می کند. گزارش شده است در برخی مزارع که گرفتار بیماری های قارچی ریشه شده بودند، مصرف اسید هیومیک در کنار قارچکش مناسب، برای مبارزه با پوسیدگی و ترمیم ریشه ها بسیار موثر بوده است. به طور کلی اسید هیومیک با تامین بخشی از نیازهای غذایی ریشه و اصلاح خاک اطراف ریشه، منجر به افزایش رشد ریشه خواهد شد.
هورمون ریشه زایی
برای ریشه زایی و گسترش ریشه، وجود یکسری از تنظیم کننده های رشد خصوصا اکسین در گیاه لازم است. از آنجایی که ریشه زایی در گیاهان مختلف ارتباط نزدیکی با میزان هورمون اکسین در گیاه دارد، استفاده از اکسین کمک زیادی به رشد و گسترش ریشه می کند. بسیاری از افرادی که در زمینه تکثیر و پرورش گیاهان فعالیت دارند، برای ریشه دار کردن قلمه ها از هورمون اکسین استفاده می کنند.
استفاده از تنظیم کننده های رشد و هورمون ها باید با نظر کارشناس انجام شود. استفاده بیش از اندازه از این مواد می تواند اثرات سوء روی رشد گیاه داشته باشد.
ساخت هورمون ریشه زای خانگی برای قلمه ها
با استفاده از موادی مثل پودر بچه، ساقه بید مجنون، قرص آسپرین و … به راحتی می توانید در خانه ترکیبات تحریک کننده رشد ریشه بسازید.
استفاده از ساقه بید مجنون برای ریشه زایی
تکه ای از ساقه درخت بید را داخل آب بجوشانید. پس از اینکه رنگ آب تیره شد محلول را کنار بگذارید تا خنک شود. قلمه ها را می توانید نصف روز داخل این محلول بگذارید.
پودر بچه
قلمه ها را ابتدا داخل پودر بچه بزنید سپس بکارید.
قرص آسپرین
یک عدد قرص آسپرین داخل یک لیوان آب حل کنید. قلمه ها را 2-3 ساعت در این محلول قرار دهید.
پودر دارچین برای ریشه زایی قلمه
قلمه ها را داخل پودر دارچین زده، سپس در بستر مناسب بکارید.