معرفی مگس گیلاس
ایران یکی از تولید کنندگان بزرگ آلبالو و گیلاس در دنیا است. یکی از آفات مهم این دو محصول در ایران مگس گیلاس (Rhagoletis cerasi) می باشد. کرم گیلاس بسیار مخرب بوده و در صورت آلودگی خسارت بالایی به محصول وارد می کند. لذا اقدامات پیشگیرانه برای حفظ و جلوگیری از گسترش مگس گیلاس یا همان کرم آلبالو، خصوصا درباغات آلبالو و گیلاس بسیار ضروری است.
گیاهان میزبان
در ایران این آفت در مرحله اول به گیلاس و آلبالو حمله می کند و نسبت به این گونه ها ترجیح میزبانی دارد. ترجیح میزبانی به این معناست که وقتی درختان گیلاس و آلبالو با شرایط مساعد آلودگی وجود داشته باشند، مگس گیلاس ابتدا به سمت آنها جذب می شود. در صورت عدم وجود درخت گیلاس یا آلبالو، کرم گیلاس به سمت گیاهان خانواده زرشک (Berberidaceae) می رود.
نحوه ی خسارت کرم گیلاس
آلودگی با تخم ریزی حشره ماده زیر پوست میوه شروع می شود. حشرات ماده در هر بار تخمریزی بین 40 تا 80 تخم می گذارند. لاروهای سفید رنگ کوچکی به طول 4 تا 6 میلی متر از تخم خارج و از گوشت میوه تغذیه می کنند. خسارت عمده به محصول توسط لاروها وارد می شود.
لاروها درون میوه و در مسیر حرکت خود دالان هایی را ایجاد می کنند و باعث از بین رفتن بافت گوشت میوه شده و خسارت اقتصادی زیادی به باغدار وارد می کنند. لاروها همانطور که در درون میوه تغذیه می کنند، فضولات خود را نیز همانجا بجا می گذارند که این مساله تخریب بافت میوه را تشدید می کند. دوره لاروی مگس گیلاس 17 تا 30 روز طول می کشد. پس از تکمیل دوره لاروی، لارو کامل از میوه خارج و در خاک تبدیل به شفیره می شود. شفیره مگس گیلاس در خاک زمستان گذرانی می کند.
خروج لارو مگس گیلاس از داخل میوه
زمستان گذرانی شفیره مگس گیلاس داخل خاک
در ایران ظهور حشره کامل تقریبا از اواسط فصل بهار آغاز می شود. حشره کامل مگس گیلاس کوچک بوده با بدنی براق به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه می باشد. طول بدن آن 3 تا 5 میلی متر است. بال های کرم گیلاس شفاف است و 4 نوار ظریف و تیره روی بال ها مشاهده می شود. چشم های آنها درشت و برآمده به رنگ سبز و پاها به رنگ زرد هستند.
حشره کامل معمولا 15 روز عمر می کند و در این مدت در هر میوه به طور متوسط یک تخم می گذارد. هنگامی که حشره میوه را سوراخ می کند بافت اطراف سوراخ، نرم و قهوه ای شده و حالت گندیده به خود می گیرد. سوراخ های روی پوست میوه، شرایط را برای رشد انواع قارچ ها فراهم می کند و در نتیجه شاهد افزایش بیماری های قارچی نیز خواهیم بود. کرم گیلاس معمولا یک نسل در سال ایجاد می کند.
تخم ریزی حشره کامل مگس گیلاس
کرم گیلاس و آلبالو را چگونه از بین ببریم؟
به دلیل اینکه آثار خسارت کرم گیلاس (کرم آلبالو) تقریبا در مراحل نهایی رشد محصول مشاهده می شود و از زمان سمپاشی تا برداشت فرصت زیادی نداریم، سمپاشی باید بسیار با احتیاط انجام شود. بهتر است تا حد امکان از روش های جایگزین که شامل روش های مدیریت تلفیقی آفات می باشد جهت کنترل مگس گیلاس استفاده کرد.
برای پیشگیری و کنترل مگس گیلاس به نکات زیر توجه کنید:
1- با هرس اصولی، ارتفاع درخت را کنترل کنید تا دسترسی به تاج درخت جهت سمپاشی و سایر عملیات باغبانی راحت باشد.
2- از ارقام پاکوتاه، زودرس و مقاوم جهت کاشت استفاده کنید. هر چه رقم آلبالو و گیلاس، دیررس تر باشد شدت آلودگی و میزان خسارت وارده بیشتر خواهد بود.
3- گاهی مشاهده شده است که وجود علف های هرز بلند در سایه انداز درخت میزبان، می تواند با کاهش دمای محیط تا اندازه ای زمان ظهور حشره کامل مگس گیلاس را به تاخیر اندازد و در نتیجه خسارت وارده را کاهش دهد.
4- یکی از روش های ساده و موثر جهت مبارزه با کرم گیلاس، یخ آب زمستانه است. در پاییز و زمستان زمانی که قرار است دمای هوا به زیر صفر درجه سانتیگراد برسد، قسمت سایه انداز درخت را غرقاب کنید. با یخ بستن آب درون خاک به میزان قابل توجهی از جمعیت آفت در سال آینده کاسته می شود.
5- با شخم زمستانه و مصرف سموم تدخینی مثل دورسبان در خاک، می توان شفیره های زمستان گذران را نابود کرد و از تبدیل شدن آنها به حشره کامل جلوگیری به عمل آورد.
6- استفاده از پوشش توری با سوراخ های ریز بر روی درختان گیلاس قبل از ظهور حشره کامل کرم گیلاس تا زمان برداشت محصول، از حمله آفت به میوه جلوگیری می کند. این روش برای ارقام پاکوتاه گیلاس مثل گزیلا مناسب است.
پوشاندن تاج درخت با توری مناسب قبل از ظهور مگس گیلاس
7- پهن کردن پلاستیک یا توری بر روی خاک در محدوده سایه انداز درخت سبب جلوگیری از خروج مگس از خاک می شود.
پهن کردن پلاستیک در سایه انداز درخت جهت جلوگیری از خروج مگس گیلاس
8- استفاده و نصب تله های زرد رنگ چسبناک به همراه فرومون های جلب کننده نیز می تواند بسیار موثر باشد. در این روش حشرات بالغ جذب کارت های زرد چسبناک می شوند و از جفت گیری آنها جلوگیری به عمل می آید. برای شکار انبوه مگس گیلاس باید حداقل سه تله زرد در تاج درخت نصب شود.
نصب کارت زرد جهت به دام انداختن حشرات بالغ مگس گیلاس
9- سمپاشی و مبارزه شیمیایی باید با دقت کافی و در زمان مناسب انجام شود؛ تا هم اثر بخش بوده و هم از اثرات سوء سمپاشی جلوگیری شود. بررسی ها نشان می دهند که اوج ظهور مگس گیلاس همراه با تغییر رنگ میوه از سبز به صورتی می باشد. در این زمان پوست میوه جهت تخم ریزی حشره ماده مناسب است. این زمان بهترین فرصت برای مبارزه شیمیایی با استفاده از آفت کش های مجاز با ماندگاری کم می باشد.