زنبور مغز خوار بادام

زنبور مغز خوار بادام با نام Eurytoma amygdali از آفات مهم و بسیار مخرب در درختان بادام می باشد. با توجه به تحقیقات انجام شده این آفت سابقه طولانی در ایران دارد. میزبان اصلی این زنبور درختان بادام می باشد که البته درختان با بادام شیرین را بیشتر ترجیح می دهند و بیشترین خسارت را به این گونه از درختان می زنند اما این آفت میزبانان دیگری مانند آلو و زرد آلو نیز دارد.

در ایران منطقه آذربایجان، بیشترین سطح زیر کشت بادام را دارد که معمولا انتشار و خسارات ابن آفت بیشتر از این مناطق می باشد. این آفت تهدید بزرگی برای بادامستان های کشور است و باید باغداران به دنبال راه کارهایی به منظور كاهش خسارت های این آفت باشند.

شناسایی آفت زنبور مغز خوار بادام:

زنبور مغز خوار بادام دارای شفیره ای به طول 6 تا 9 میلی متر با بدن نرم و کرمی رنگ بوده که بعدا حالت بدن سخت تری پیدا می کند و به رنگ سیاه براق تبدیل می شود. شفیره زنبور مغز خوار همزمان با ریزش گلبرگ ها در درخت بادام تشکیل می شود. لارو این آفت بدون پا بوده و طول عمر آن 10 ماه می باشد. لارو ها دارای بدنی حلقه ای و دارای قوس و برآمدگی در وسط می باشند. میزان خسارت اصلی توسط لارو می باشد که تمام عمر خود را درون میوه های آلوده سپری می کند.

لارو آفت مغزخوار بادام

حشره ی کامل زنبور بادام حدود 8 میلی متر طول دارد و دارای شکمی به شکل دوک و قهوه ای رنگ می باشد. شکم، سر و سینه حشره بالغ زنبور مغز خوار بادام سیاه براق می باشد. بال های عقبی در این حشره نسبت به بال های جلویی بزرگ تر می باشد.  طول عمر حشره نر معمولا بین 7 تا 10 روز و حشره ماده بین 12 تا 15 روز می‌ باشد. در داخل هر مغز بادام فقط یک عدد لارو زندگی کرده و از آن تغذیه می كند و معمولا هر زنبور ماده مجموعا تا 150 عدد تخم می گذارد.

نحوه خسارت زنبور مغز خوار بادام:

زنبور های ماده و نر در ساعات گرم و آفتابی روز معمولا شروع به فعالیت کرده و روی شاخه های درخت جفت گیری می کنند. حشره ماده زنبور مغز خوار با دم خود تخم ها را به درون میوه ها می ریزد. در طول سال لارو ها درون میوه باقی مانده و از آن تغذیه می کنند و در بهار (معمولا فروردین ماه) با ریزش گلبرگ های درخت بادام تبدیل به شفیره می شوند.

زنبور مغز خوار بادام تمام فصل‌ های سال به‌ جز نیمی از بهار را داخل میوه بادام و به صورت لارو سپری می‌ کند. اواسط اردیبهشت ماه حشره کامل زنبور بادام، میوه‌ های سال گذشته را ترک می‌ کند. در این مرحله میوه بادام به صورت نرم و سبز رنگ می باشد.

روش های مبارزه با آفت زنبور مغز خوار:

به دلیل اینکه لارو آفت زنبور مغز خوار درون میوه می باشد ممکن است مبارزه شیمیایی و استفاده از سموم خیلی کاربردی نباشد. به همین منظور اقدامات فیزیکی می تواند مناسب ترین راه کار برای مبارزه با این آفت بسیار مخرب در بادامستان ها باشد.

• یکی از اصلی ترین و موثرترین روش ها برای مبارزه با آفت زنبور مغز خوار، رعایت اصول بهداشت باغ می باشد. جمع آوری بادام های زرد، خشک یا چروکیده شده روی درخت قبل از رسیدن کامل محصول (یکی از نشانه های بادام های آلوده به لارو مغز خوار، زردی بادام و خشک شدن برگ و شاخه ی اطراف آن می باشد) و همچنین جمع آوری بادام های مانده روی درخت و بادام های ریخته کف باغ بعد از برداشت محصول، کمک زیادی به کنترل این آفت می کند. لازم به ذکر است که پس از جمع آوری بادام های آلوده آنها را به خارج باغ برده و بسوزانید. جمع آوری و سوزاندن میوه های آلوده باید به صورت همگانی و توسط همه باغداران صورت گیرد تا کنترل آفت در منطقه به خوبی صورت گیرد.
• عدم استفاده از کود دامی نپوسیده در باغ. همانطور که قبلا اشاره شده کود دامی تازه حاوی تخم آفات، حشرات و همچنین عوامل بیماری زای قارچی می باشد که با ورود آن به باغ و استفاده از آن برای درختان، آفات در باغ شما گسترش می یابند.
• استفاده از ترکیباتی که به واسطه بوی بد آنها حشرات را دور می کنند مانند نفتالین روی درخت های بادام ممکن است زنبور مغز خوار بادام نر و ماده را قبل از جفت گیری از درختان باغ دور کنند.

مبارزه شیمیایی:

برخی سموم سیستمیک ممکن است در مبارزه شیمیایی علیه زنبور بادام تا حدودی موثر واقع شود. استفاده از سم‌ های نفوذی پس از خارج شدن لارو‌ ها از تخم و قبل ورود آن‌ ها به داخل دانه، ممکن است مفید باشد. این کار باید به طور دقیق بررسی بشود و تاریخ دقیق خروج لارو ها از تخم در هر ناحیه از قبل باید مشخص شود.

با توجه به اینکه تخم های این آفت داخل بافت میوه گذاشته می شود دسترسی به لارو های این آفت برای کنترل شیمیایی کار آسانی نیست فقط می توان علیه حشرات کامل بلافاصله پس از ریختن گلبرگ ها با یکی از سموم فسفره بادام که در عین حال روی شته ها و سایر آفات بادام مؤثر واقع شود اقدام به سمپاشی نمود.

سمپاشی طی دو نوبت اواسط اردیبهشت ماه پس از خروج 10 درصد زنبور ها و نوبت دوم 20 روز بعد از سمپاشی اول که حدودا اکثر زنبور ها بیرون آمده اند صورت می گیرد و سمومی مانند دیمتوات و دیازینون به میزان یک و نیم در هزار برای مبارزه علیه این آفت استفاده می شود.

به طور کلی بهترین و موثر ترین روش برای کنترل و مبارزه با این آفت و همچنین کاهش خسارت آن در باغ، جمع آوری میوه های آلوده و خشک روی درخت و کف باغ می باشد. این روش در سطح وسیع شاید خیلی کاربردی نباشد ولی با توجه به کار کمتر و اوقات فراغت کشاورزان در فصل های پاییز و زمستان می تواند برای کاهش خسارت آفت خیلی موثر باشد و کمک زیادی به باغداران برای کنترل آفت زنبور مغز خوار بکند.