ورس چیست؟
ورس ساقه (Lodging) به حالتی گفته می شود که ساقه اصلی از حالت عمودی منحرف شده و ساقه ها روی یکدیگر می خوابند. ورس در غلات موجب تشدید آفات و بیماری ها می شود. به دلیل بالا رفتن میزان حرارت و رطوبت در بین غلات، در این محیط آفات و عوامل قارچی و باکتریایی بهتر می توانند رشد و تکثیر یابند؛ در نتیجه خسارت های جبران ناپذیری را در این گیاهان به وجود می آورند.
هنگامی که ساقه می شکند، از انتقال آب و مواد غذایی به اندام های هوایی گیاه جلوگیری و در نهایت اندام های هوایی کاملا خشک می شود. زمانی که مزرعه دچار ورس شود پنجه زنی دیرتر از حالت عادی رخ خواهد داد. برداشت محصول نیز دچار مشکل می شود؛ به طوری که حتی اگر محصول به پنجه زنی برسد و دارای خوشه و دانه باشد، باز هم عملا برداشت نخواهد شد.
دلایل ورس گندم، برنج یا خوابیدگی در غلات
- وزش باد های شدید در درجه اول می تواند موجب ورس یا خوابیدگی در غلات شود. هرگاه باد و باران شدید، توام باشند اثر بیشتری در خوابیدگی غلات خواهند داشت.
- در صورتی که کود های ازت بالا بیش از حد نیاز مصرف شود احتمال ورس یا خوابیدگی در غلات بیشتر خواهد بود.
- آبیاری بیش از حد نرمال نیز رشد رویشی اندام های هوایی را بیشتر خواهد کرد و به دنبال آن احتمال ورس بیشتر خواهد بود.
- زمانی که نور کمی به ساقه ها برسد رشد طولی ساقه ها بیشتر و ساقه ها بلند و نازک خواهد شد که این امر احتمال ورس را زیاد می کند.
- عدم تناسب حجم ریشه نسبت به اندام های هوایی (به دلیل بافت نامناسب خاک، برنامه غذایی غیر اصولی و …) نیز یکی دیگر از دلایل ورس در غلات می باشد.
- یکی دیگری از عواملی که حساسیت گیاه به ورس را افزایش می دهد، بهم خوردن تعادل بین عناصر کربن و نیتروژن در گیاه است. بهم خوردن تعادل و میزان جذب این عناصر در فیزیولوژی گیاه اختلال ایجاد می کند و در نتیجه احتمال ورس افزایش می یابد.
- در برخی مزارع تراکم بالای کاشت و کاشت بیش از اندازه بذر در واحد سطح، ورس را تشدید کرده است.
- باران های شدید و رگباری نیز موجب ورس و خوابیدگی گیاه خواهد شد.
- در بسترهای سست و خیلی پوک به علت عدم استحکام کافی برای نگهداشتن گیاهان، احتمال ورس و خوابیدن گیاه بالا می رود. در این گونه خاک ها، ریشه به راحتی در اثر باد و … از خاک بیرون می آید و گیاه از بین می رود.
- در برخی بیماری های گیاهی مثل بیماری پاخوره گندم، به دلیل اینکه قارچ عامل بیماری به طوقه و ریشه آسیب می زند ورس را به همراه خواهد داشت.
- کاشت ارقام پابلند در مناطق بادخیز نیز احتمال ورس را زیاد می کند.
میزان خسارت ورس در گندم به چه عواملی بستگی دارد؟
میزان خسارت ناشی از ورس به عواملی همچون درصد خوابیدگی(چه میزان از گیاهان در مزرعه دچار خوابیدگی شده)، شدت خوابیدگی که می تواند از ورس کم تا شدید باشد و همچنین مرحله ی رشد گیاه که در چه مرحله دچار ورس می شود (پنجه زنی، ساقه رفتن، خوشه دهی، گرده افشانی، گل دادن، دانه بستن، شیری شدن دانه ها) بستگی دارد.
خسارت ورس
- اگر در مرحله ساقه رفتن ورس اتفاق بیافتد نور به قسمت های زیرین نمی رسد.
- خوابیدگی اگر ملایم باشد در ادامه رشد، گیاه می تواند بلند شود و رشد عمودی خود را ادامه دهد؛ ولی اگر ورس شدید رخ دهد ادامه رشد و باردهی محصول بعید خواهد بود.
- اگر در مرحله دانه بستن ورس اتفاق بیافتد، عملکرد محصول به شدت کاهش می یابد و دانه ها می ریزند.
- حتی اگر دانه به طور کامل تشکیل شود، با توجه به سنگینی وزن دانه ها امکان بلند شدن ساقه کمتر می باشد و هنگام برداشت با مشکل مواجه خواهیم شد. خوشه های خمیده نمی توانند وارد ماشین آلات و برداشت شوند. این وضعیت در مناطقی که بهار پر بارانی دارند موجب تشدید بیماری های قارچی مثل سفیدک پودری خواهد شد.
درمان ورس گندم و برنج
- هنگام کاشت به تراکم استاندارد گیاه در واحد سطح توجه کنید. از کاشت متراکم گیاه جلوگیری کنید.
- از برنامه تغذیه ای اصولی غافل نشوید. مصرف کود های حاوی پتاسیم و سیلسیوم در بالا بردن مقاومت گیاه بسیار موثر هستند. مصرف فسفر به توسعه ریشه و استقرار بهتر گیاه کمک می کند. برای داشتن برنامه غذایی اصولی با متخصصان کشاورزی مشورت کنید.
- در مناطقی که مستعد وزش باد های شدید و بارندگی های رگباری هستند، از ارقام مقاوم خوابیدگی استفاده کنید. از کاشت ارقام پابلند در چنین مناطقی خودداری کنید.
- آبیاری متناسب با نیاز گیاه باشد.
- بافت خاک را قبل از کاشت اصلاح کنید.
- در صورتی که قبلا در مزرعه با عوامل بیماریزای قارچی در غلات درگیر بوده اید، ابتدا خاک را با قارچ کش مناسب و… ضدعفونی کنید و سپس اقدام به کاشت بذرها نمایید.
- هنگام کاشت بذر، به عمق کاشت توجه کنید. عمق کاشت مناسب به استقرار بهتر گیاه در خاک کمک می کند.
به طور کلی:
اگر طی سال های گذشته درگیر ورس یا خوابیدگی بوده اید، بهتر است احتیاط بیشتری کنید و تمام موارد مذکور را رعایت نمایید. در مرحله اول رقم مناسب انتخاب نموده و در نحوه کاشت، نوع خاک و حتی شیب خاک دقت لازم را به عمل آورید تا از بروز مشکلات احتمالی تا حد امکان جلوگیری شود. متاسفانه سالانه مقدار زیادی از زمین های کشاورزی زیر کشت غلات، دچار ورس می شوند و خسارات جبران ناپذیری به کشاورزان وارد می شود که با رعایت موارد مذکور تا حد زیادی می توان از میزان خسارت ناشی از خوابیدگی غلات جلوگیری کرد.
⇓با مطالعه این مطالب دانش کشاورزی خود را ارتقا دهید⇓