گرمازدگی گیاهان

گرمازدگی گیاهان هرساله خسارت های زیادی را به کشاورزان و باغداران وارد می کند. گیاهان از نظر تحمل به گرما به سه دسته گرمادوست، حد واسط و سرمادوست تقسیم می شوند. افزایش دما تا حد آستانه تحمل گیاهان و بالاتر از آن برای یک دوره ی زمانی، می تواند خسارات جبران ناپذیری بر روی رشد و نمو گیاهان بگذارد.

شوک گرمایی در گیاهان معمولا زمانی که دما حدود 10 تا 15 درجه سانتی گراد بالاتر از دمای مطلوب باشد، ایجاد می شود. اگر شرایط برای افزایش رطوبت و تعرق فراهم باشد، گیاه مقداری خنک شده و شرایط پیش آمده را تحمل می کند، اما اگر در معرض کمبود رطوبت نسبی هوا قرار بگیرد دچار خسارت های زیادی می شود.

علائم و نشانه های گرمازدگی در گیاهان:

• چرخش، پیچ خوردگی و غلتیدن برگ یکی از واکنش های گیاهان به حرارت بالا می باشد. در اثر گرمازدگی، برخی گیاهان سطح برگ خود را کاهش داده و روزنه ها بسته می شوند. این امر باعث کاهش رطوبت در گیاهان می شود.
• پژمردگی برگ ها از دیگر علائم تنش گرمایی در گیاهان می باشد. در شرایط گرمازدگی، رطوبت کم گیاه باعث کاهش فشار آب در داخل بافت های گیاه شده و در نتیجه برگ های گیاهان پژمرده می شوند.
• در بعضی موارد در اثر گرمازدگی با وجود زنده بودن برگ، حاشیه های بیرونی آن خشک می شود.
• در اثر گرمازدگی ریزش شکوفه و میوه اتفاق می افتد. در این موارد گیاهانی که در معرض گرمازدگی قرار گرفته اند، آنها به عنوان یک مکانیسم دفاعی برای حفاظت و بقای بافت های حیاتی خود، جوانه ها و گل ها را رها می کنند.
• یکی از اصلی ترین واکنش های گیاهان نسبت به تنش گرمایی، آفتاب سوختگی می باشد. در اثر آفتاب سوختگی در گیاهان تغییر رنگ بافت ها، تاول روی پوست، خشکی میوه و یا مناطق فرو رفته و سفت در سطح میوه ایجاد می شود.

راه کارهای درمان گرمازدگی گیاهان:

• استفاده از ارقام مقاوم گیاهان نسبت به گرمازدگی، در مناطقی که احتمال گرمازدگی بیشتر می باشد.

تاثیر تراکم کاشت گیاهان در کنترل گرمازدگی:

• کاشت متراکم گیاهان و کم کردن فاصله کاشت آنها تا حد اعتدال. اگر پوشش گیاهی باغ یا مزرعه متراکم باشد سطح سایه بیشتری تولید کرده، تهویه به درستی برقرار شده و می تواند اثرات گرمازدگی و آفتاب سوختگی را کاهش دهد.

تنظیم دور آبیاری در کاهش خسارت گرمازدگی گیاهان:

• به منظور کاهش اثرات گرمازدگی می بایست زمان آبیاری گیاهان مناسب باشد. با کوتاه کردن دور آبیاری و افزایش تعرق در مناطقی که دچار گرمازدگی می شوند، گیاهان خنک شده و تا حدودی اثرات گرمازدگی را کاهش می دهد.

استفاده از سایه بان برای کاهش اثرات گرمازدگی گیاهان:

• در صورت وقوع گرمازدگی در گیاهان با به کارگیری سایبان می توان از گرم شدن بیش از حد برگ ها و جلوگیری از کاهش فتوسنتز در آنها تا حدودی خسارات گرمازدگی جلوگیری کرد.

تاثیر برنامه غذایی اصولی در کاهش خسارت گرمازدگی گیاهان: 

• کوددهی مناسب و داشتن برنامه غذایی اصولی قبل از وقوع تنش گرمایی تا حدودی باعث افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش های محیطی مانند گرمازدگی می شود. مصرف برخی ترکیبات مانند اسید آمینه و سیلیکات پتاسیم باعث افزایش غلظت شیره ی سلولی و افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش های محیطی می شود.

کاربرد مالچ در کنترل اثرات گرمازدگی گیاهان:

• ساده ترین راه برای حفظ رطوبت و کاهش اثرات گرمازدگی در گیاهان، استفاده از مالچ در سطح مزارع و باغات می باشد. قرار گیری مالچ بر روی سطح زمین باعث حفظ رطوبت شده و محیطی خنک تر در پای گیاه ایجاد کرده، این امر از خسارت احتمالی گرمازدگی در گیاهان جلوگیری می کند.
• برای مصرف مالچ بر روی زمین می بایست یک لایه ی 2 تا 5 سانتی متری از مالچ را طوری بر روی زمین پخش کرده که تمام قسمت های اطراف گیاه را در برگیرد. پس از قرار گیری مالچ بر روی سطح زمین ریشه های داخل زمین خنک شده و تا حد زیادی از کاهش رطوبت سریع آن جلوگیری می کند. از دیگر فواید مالچ پاشی می توان به کاهش رشد علف های هرز در مزارع و باغات، گرم شدن ریشه در زمستان و جلوگیری از سرمازدگی گیاهان اشاره کرد.