سرمازدگی مرکبات

سرما گاهی به حدی است که باعث ایجاد خسارت بر روی درختان می شود و در مواردی خسارت سرمازدگی مرکبات جبران ناپذیر است. در زمانی که درختان شکوفه می دهند اگر سرما به حدی باشد که شکوفه ها از بین بروند دیگر محصولی در آن سال تولید نمی شود. صدمه یخ زدگی در درختان زمانی اتفاق می افتد که آب داخل میوه، برگ، شاخه و تنه یخ بزند و باعث پارگی غشای سلولی شود.

بعضی از درختان با ریختن برگ های خود در پاییز به خواب می روند و خود را از سرما محافظت می کنند اما درختان مرکبات به رشد خود در طول سال ادامه می دهند.

سرمازدگی در مرکبات:

درک اینکه دمای هوا چه تاثیری روی درختان دارد مهم است. برخی از مرکبات به راحتی در اثر یخ زدگی از بین می روند یا آسیب می بینند مانند: پرتقال، نارنگی و لیمو … اینکه چگونه و چه اندازه دمای پایین باعث منجمد شدن آب داخل گیاه می شود و خسارت ایجاد  کند به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله:

• دما به حد دمای انجماد رسیده باشد.
• چقدر درختان در حداقل دما قرار می گیرند.
• زمانی که حداقل دما اتفاق می افتد درختان در چه مرحله ای از رشد هستند.
• سن درختان چقدر است معمولا درختان جوان تحمل کمتری نسبت به درختان بالغ دارند.
• درختان که در معرض دمای پایین قرار گرفتند سالم هستند یا بیمار معمولا درختان بیمار به سرما حساس تر هستند.

سرمازدگی مرکبات در اکثر محصولات مرکبات که حساس به سرما هستند رخ می دهد. به طور کلی برگ ها در صفر درجه سلسیوس خسارت می بینند و با از دست دادن کلروفیل سفید شده و می ریزند. میوه ها در دمای 4-3 درجه زیر صفر خسارت می بینند. میوه ممکن است از نظر ظاهری تغییری نکند ولی طعم میوه کاملا عوض شده و تلخ می شود.

علائم سرمازدگی در میوه:

علائم خسارت سرما در میوه به شکل تغییر شکل میوه، سیاه شدن و فرورفتگی پوست میوه و تلخ شدن میوه به دلیل پاره شدن ویزیکول‌های پوست میوه رخ می دهد. در مواقعی که شب ها سرد و مرطوب است مواد روغنی پوست میوه مرکبات می ترکد و روی پوست پخش می شود و باعث ایجاد لکه های سیاه روی پوست و چروکیدگی آنها می شود.

سرمازدگی شدید در مواردی باعث ریزش و از بین رفتن برگ ها می شود. اگر درختان در مدت طولانی در معرض سرما قرار بگیرند خسارت بیشتری مانند مرگ شاخه ها و یا حتی مرگ تنه درخت را به بار می آورد. در دمای زیر صفر درجه شیره گیاهی و آب داخل سلول های یخ می زند و شاخه های جوان به رنگ تیره در آمده و خشک می شوند. در مواردی پوست تنه ترک خورده و درخت به طور کلی خشک می شود.

روش های جلوگیری از خطر سرمازدگی:

روش های زراعی در سرمازدگی مرکبات:

• هرس دیر هنگام
• کاهش مصرف ازت با شروع فصل سرد
• غرقاب و یخ آب زمستانه در شب‎‌های سرد
•  آبیاری قبل از یخبندان در خاک‌های خشک
• در صورت امکان پرهیز از عملیات شخم و خاکورزی
• انتخاب درست مکان احداث باغ و کاشتن درختان در مناطق مرتفع
• در صورت امکان کاشت پایه، پیوندک و نهال های مقاوم به سرما
•  کاهش علف های هرز در باغ به دلیل دریافت گرما بیشتر و افزایش تهویه
• در صورت امکان برداشت سریع محصولات به ویژه مرکبات حساس به سرما
• استفاده از ترکیبات با میزان بالای آمینواسید قبل از بروز سرما جهت جلوگیری از سرمازدگی مرکبات
• استفاده از کود‌های کلسیم و پتاسیم به صورت محلول پاشی برگی در پایان دوره رشد که سبب افزایش غلظت شیره سلولی و افزایش مقاومت به سرما و جلوگیری از سرمازدگی مرکبات می شود.

روش های فیزیکی:

• کاشت درختان سوزنی برگ و ایجاد بادشکن به صورت عمود بر جهت باد
• نصب بخاری باغی در باغ و در صورت امکان بین هر دو درخت یک بخاری
• آتش زدن و سوزاندن مواد آتش زا و پلاستیک و کاه در باغ در شب های سرد
• پوشش تنه درختان به خصوص درختان جوان با محافظ و رنگ تنه درختان یا دوغاب آهک جهت جلوگیری از سرمازدگی مرکبات

روش های کاربردی برای کاهش خسارت در سرمازدگی مرکبات:

• هرس به موقع:

در صورت قرار گرفتن درختان در معرض سرما منتظر بمانید که اندام آسیب دیده در اواخر بهار یا اوایل تابستان خود را ترمیم کنند تا بتوانید به وضوح تشخیص دهید که کدام شاخه ها واقعاً آسیب دیده اند و کدام یک آسیب ندیده اند. اگر هرس زود هنگام انجام دهید ممکن است شاخه های سالم را از بین ببرید و یا برخی از شاخه ها که سالم به نظر می رسند در زمستان از بین بروند و مجبور باشید دوبار هرس کنید.

• آبیاری درست:

 وقتی برگ ها در اثر سرما از بین می روند، تبخیر از سطح برگ ها و مقدار آب مورد نیاز بسیار کاهش می یابد. یک درخت بالغ آسیب دیده از سرما، همان مقدار آب را نیاز دارد که یک درخت بسیار جوان تر استفاده می کند. آبیاری بیش از حد نه تنها خسارت سرمازدگی مرکبات را کاهش نمی دهد و باعث سریع رشد کردن درختان نمی شود بلکه ممکن است باعث آسیب به ریشه شود. آبیاری باید به اندازه باشد تا درختان رشد طبیعی شاخ و برگ خود را آغاز کنند.

• مدیریت تغدیه باغ در سرمازدگی مرکبات: 

تغذیه و کوددهی درختان آسیب دیده در سرمازدگی مرکبات از اهمیت زیادی برخوردار است. متاسفانه هیچ برنامه مشخصی نیست که نشان دهد درخت آسیب دیده با با یک کود خاصی خود را ترمیم و رشد را دوباره آغاز می کند. اگر درخت به شدت آسیب دیده و اندام های بزرگ یا حتی قسمت هایی از تنه درگیر خسارت شده تا زمانی که درخت دوباره به تعادل خود رسد باید کمتر از کودهای ازته استفاده کرد.

درختان باید از نظر عنصرهای روی، منگنز، مس و آهن دچار کمبود نباشند. در مرکبات می توان با محلول پاشی این عناصر، در صورت مشاهده علائم خسارت سرمازدگی نیاز درختان را رفع و کمک زیادی به بازسازی و شروع دوباره رشد کنید. در صورت بروز مشکل سرمازدگی در باغ، حتما با یک مشاور گیاهپزشک مشورت کنید تا بتوانید با یک برنامه درست باعث کاهش خسارت و بازسازی دوباره باغ خود شوید.